شناژ چیست؟ معرفی انواع آن و نحوه شناژبندی
در ساخت‌وساز، ایمنی و پایداری در حین کار بسیار ضروری است. در اینجاست که شناژبندی وارد عمل می‌شود؛ یک تکنیک که حمایت حیاتی را به‌صورت موقت یا مستمر فراهم می‌کند. چه با شناژبندی آشنایی داشته باشید و چه نداشته باشید، درک روش‌ها و شیوه‌های صحیح آن برای اطمینان از موفقیت یک پروژه ضروری است. بیایید به موضوع “شناژ چیست؟” ، انواع مختلف سیستم‌های آن و عواملی که باید در نصب صحیح آن‌ها در نظر گرفته شوند، بپردازیم.
شناژ چیست؟
فرایند ارائه پشتیبانی اضافی به یک سازه در حین ساخت‌وساز به‌منظور جلوگیری از خطرات احتمالی، به‌طور معمول شامل استفاده از تجهیزاتی مانند داربست یا تقویت فولادی است. این پشتیبانی معمولاً شامل ایجاد تکیه‌گاه یا بلند کردن سازه‌های موجود است که ممکن است به دلیل عواملی همچون خاک سست، نشست، نفوذ آب یا مشکلات دیگر، در معرض خطر فروپاشی قرار گیرند.
شناژبندی به حفظ پایداری و ایمنی سازه کمک کرده، از جابه‌جایی یا خمیدگی آن جلوگیری می‌کند و خطر شکست را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، موجب تقویت سازه شده و توانایی آن را برای تحمل بارهای سنگین افزایش می‌دهد.
دلیل اهمیت شناژ چیست؟
شناژبندی بخش ضروری ساخت هر سازه است که پایداری و پشتیبانی لازم را برای سازه داربستی فراهم کرده و ایمنی و موفقیت آن را تضمین می‌کند. این سیستم پشتیبانی موقت است که برای تثبیت سطوح عمودی یا شیب‌دار و همچنین حفاری‌هایی که در حال انجام هستند، استفاده می‌شود. شناژبندی از فروریختن دیوارها و سطوح دیگر جلوگیری کرده و از کارگران در برابر شرایط خطرناک محافظت می‌کند. همچنین از بارهایی که بر روی پی‌ها، دیوارها و سایر سازه‌ها در حین پروژه ساخت وارد می‌شود، پشتیبانی می‌کند.
هدف اصلی شناژبندی یک سازه، جلوگیری از آسیب یا حادثه برای کارگران به دلیل فروریختن یا شکست دیوارها است. استفاده صحیح از آن می‌تواند به حفظ یکپارچگی سازه و محافظت از کارگران در برابر افتادن آوار کمک کند. همچنین به جلوگیری از آسیب‌های سازه‌ای ناشی از نفوذ آب، فرسایش، باد، فعالیت‌های زلزله‌ای و دیگر عوامل مؤثر بر عمر سازه کمک می‌کند.
تقویت فوندانسیون برای اطمینان از ایمنی ساختمان‌ها در طول سال‌ها حیاتی است.
تفاوت‌های بین شناژبندی و داربست
داربست به فرایند ساخت یک سازه موقت می‌گویند که برای فراهم‌کردن پشتیبانی و دسترسی ایمن برای کارگران در محل ساخت‌وساز استفاده می‌شود. داربست امکان دسترسی و حرکت ایمن در داخل و اطراف محل ساخت‌وساز را فراهم می‌کند.
اما شناژبندی به سازه موقت می‌گویند که برای جلوگیری از فروپاشی عناصر ساختمان و ایجاد پایداری در آن‌ها ساخته می‌شود.
داربست یک سازه جداگانه و مستقل است، درحالی‌که شناژبندی معمولاً با سازه موجود ساختمان ارتباط دارد.
درک شناژبندی در ساخت‌وساز
شناژبندی شامل استفاده از سازه‌های موقت برای تثبیت نواحی در حین حفاری یا ساخت‌وساز است. از جمله مزایای کلیدی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جلوگیری از ریزش خاک و سازه‌ها
- حفاظت از کارگران و دارایی‌های اطراف
- ایجاد نقاط دسترسی ایمن برای کارگران جهت رسیدگی به مسائل سازه‌ای
- کاهش تأخیرها و اطمینان از رعایت مقررات
شناژبندی موفق نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تحلیل بار و درک رفتار خاک توسط کارشناسان ساخت‌وساز است.
راه‌حل‌های شناژ در ساخت و ساز به چه روش‌هایی اطلاق می‌شود؟
سیستم‌های شناژبندی در انواع مختلفی از جمله سیستم‌های چوبی و فولادی وجود دارند. نوع شناژبندی مورداستفاده بستگی به پروژه و نیازهای ساختاری دارد.
شناژبندی چوبی سنگین
در این نوع، چوب‌هایی به ابعاد 4 × 12 اینچ در یک سیستم لمینت شده برای کاربردهای با بار متوسط مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شناژبندی با تیر فولادی
در این سیستم از تیرهای سبک‌بار استفاده می‌شود که روی تکیه‌گاه‌ها یا براکت‌ها قرار گرفته و پشتیبانی لازم را فراهم می‌کنند.
شناژبندی با ورق شیت پایل
در این روش از ورق‌های فلزی استفاده می‌شود که در زمین فرومی‌روند تا به‌عنوان شمع عمل کرده و یک دیوار نگهدارنده ایجاد کنند.
سیستم‌های تیر سرباز (Soldier Beam Systems)
این سیستم شامل تیرهای افقی به‌عنوان اعضای بالایی و شمع‌های عمودی سرباز است که با فاصله‌های کم بین آن‌ها قرار می‌گیرند و یک دیوار پیوسته را شکل می‌دهند.
انواع شناژ چیست؟
شناژبندی هیدرولیکی
سیلندرهای هیدرولیکی برای تنظیمات سریع و تطبیق‌پذیری با اندازه‌های مختلف دیوار خندق استفاده می‌شوند. صفحات فولادی معمولاً به همراه آن‌ها برای جلوگیری از آسیب به کار گرفته می‌شوند.
مورداستفاده رایجپشتیبانی از خندق و حفاری (به‌ویژه در محیط‌های شهری یا مناطقی با خاک ناپایدار).
شناژبندی با ورق شیت پایل
ورق‌های فولادی به‌صورت قفل‌شونده و به شکل U به داخل زمین رانده می‌شوند تا یک مانع ایجاد کنند. معمولاً برای جداکردن خاک پروژه از منابع آبی استفاده می‌شوند.
مورداستفاده رایج: ساخت‌وساز در بنادر و مناطق دریایی
شناژبندی با تیرهای H و I
به دیوارهای تیر سرباز (soldier pile walls) نیز معروف هستند، تیرهای فولادی به شکل H یا I به داخل زمین رانده می‌شوند تا استحکام و دوام لازم را فراهم کنند.
مورداستفاده رایج: دیوارهای خندق و حفاری
شناژبندی با میخ‌های خاک
میله‌های فولادی در سوراخ‌های از پیش حفاری‌شده در زمین قرار می‌گیرند تا پایداری ایجاد کنند و معمولاً به همراه سایر سیستم‌های پشتیبانی استفاده می‌شوند. این میله‌ها معمولاً به طور دائم در زمین باقی می‌مانند و به‌صورت زاویه‌دار به سمت پایین قرار می‌گیرند تا چگالی خاک را بهبود بخشند.
مورداستفاده رایج: زمین‌های ناپایدار و شیب‌دار که در آن‌ها امکان استفاده از سازه‌های نگهدارنده معمولی نیست.
شناژبندی با دیوار دیافراگمی
دیوارهای بتن‌آرمه در حفاری‌های عمیق ساخته می‌شوند تا پشتیبانی سازه‌ای فراهم کنند؛ به‌ویژه در مکان‌هایی که فضا محدود است.
مورداستفاده رایج: ساخت تونل
شناژبندی با شمع‌های پیوسته
دیوارهایی با شمع‌های درجا (حدود ۲-۶ اینچ از یکدیگر) اجرا شود.
مورداستفاده رایج: حفاری‌های عمیق با فضای محدود و نیازهای کمترین اختلال در زمین.
شناژبندی با شمع‌های سکانت
دیوارهای قفل‌شونده با اتصال یک ردیف شمع‌های بدون تقویت به یک ردیف شمع‌های تقویت‌شده ایجاد می‌شوند.
مورداستفاده رایج: حفاری‌های عمیق در فضاهای محدود یا زمانی که دو سازه به یکدیگر نزدیک هستند.
شناژبندی با تکیه‌گاه‌های شیب‌دار
تکیه گاه‌های زاویه‌دار (مانند ریکرها) که به دیوارهای ناپایدار متصل می‌شوند تا پایداری جانبی ایجاد کرده و از ریزش جلوگیری کنند. این تکیه‌گاه‌ها می‌توانند با اتصال به صفحات فولادی دیوار، بیشتر تقویت شوند.
مورداستفاده رایج: دیوارهای خندق و حفاری
شناژبندی پروازی
تیرهای افقی که توسط پست‌های عمودی پشتیبانی می‌شوند، به حفظ پایداری دو دیوار موازی کمک می‌کنند یا در هنگام تخریب یک سازه مجاور، نقش حمایتی ایفا می‌کنند.
مورداستفاده رایج: ساختمان‌های بلندمرتبه
شناژبندی مرده
دو تیر عمودی که با یک تیر افقی به یکدیگر متصل شده‌اند، مستقیماً زیر یک سازه قرار می‌گیرند تا از وزن کل آن پشتیبانی کنند.
مورداستفاده رایج: نوسازی ساختمان‌های تاریخی
رایج‌ترین نوع‌های شناژ چیست؟
شناژبندی هیدرولیکی (Hydraulic Shoring)
در این نوع شناژبندی از سیلندرهای هیدرولیکی برای ایجاد تنظیمات سریع و تطبیق با اندازه‌های مختلف دیوار خندق استفاده می‌شود. این روش به دلیل انعطاف‌پذیری و قابلیت تنظیم آسان، به‌ویژه در پروژه‌های حفاری شهری و مناطقی با خاک ناپایدار، بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد.
شناژبندی با ورق شیت پایل (Sheet Pile Shoring)
این روش شامل رانده‌شدن ورق‌های فولادی قفل‌شونده به سمت زمین است تا موانعی برای جداکردن خاک پروژه از منابع آبی مانند دریاها یا رودخانه‌ها ایجاد کند. این نوع در پروژه‌های ساحلی و بندرها رایج است.
این دو روش به طور گسترده در پروژه‌های مختلف استفاده می‌شوند و به دلیل مزایای خاص هرکدام، به‌ویژه در پروژه‌های حفاری و ساخت‌وسازهای شهری و ساحلی، کاربرد زیادی دارند.
عوامل مؤثر در نصب شناژها
برای انواع مختلف شناژبندی در ساخت‌وساز، عوامل کلیدی زیر باید در نظر گرفته شوند:
نوع و شرایط خاک
نوع خاک و یکنواختی آن روش مناسب شناژبندی را تعیین می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال، خاک‌های شنی ممکن است نیاز به ورق شیت پایل داشته باشند، درحالی‌که شناژبندی هیدرولیکی برای خاک‌های رسی بهتر عمل می‌کند.
نیازهای باربری
شما باید سیستمی را انتخاب کنید که قادر به تحمل بارهای سازه‌ای و هر نیروی اضافی مانند باد یا ترافیک باشد.
تأثیرات زیست‌محیطی
روش شناژبندی شما باید حداقل اختلال را در محیط اطراف ایجاد کرده و مطابق با مقررات زیست‌محیطی باشد.
مقررات ایمنی و رعایت قوانین
رعایت مقررات ایمنی در پروژه‌ها برای حفاظت از کارگران، عموم مردم و یکپارچگی سازه ضروری است. این شامل پیروی از استانداردها، برنامه‌های ایمنی مخصوص سایت و بازرسی‌های منظم می‌شود. همچنین از اینکه کارگران به‌درستی آموزش‌دیده و گواهینامه‌های لازم را دریافت کرده اند، اطمینان حاصل کنیم.
مراحل فرایند شناژ چیست؟
برنامه‌ریزی و طراحی
- ارزیابی شرایط سایتبررسی نوع خاک، شرایط محیطی و نیازهای پروژه
- انتخاب روش شناژبندی مناسب: انتخاب روش‌های مختلف، بسته به شرایط منطقه و نیازهای پروژه
- تهیه نقشه و طرح دقیق: برنامه‌ریزی دقیق و طراحی سیستم شناژبندی مطابق با استانداردهای ایمنی و مقررات ساخت‌وساز
نصب
- اجرای طراحی: نصب سیستم شناژبندی بر اساس طرح طراحی‌شده
- موقعیت‌یابی صحیح: اطمینان از قرارگیری صحیح سیستم برای تأمین ایمنی و کارایی لازم
نظارت و نگهداری از سازه‌های شناژبندی
- بازرسی‌های منظم: بررسی وضعیت سیستم شناژبندی برای اطمینان از عملکرد صحیح آن
- تنظیمات و اصلاحات: در صورت لزوم، انجام تنظیمات و اصلاحات برای حفظ کارایی و ایمنی سیستم
- حذف شناژبندی: حذف شناژبندی تنها در صورتی مجاز است که تأیید شده باشد که سازه قادر به پشتیبانی خود است.
این مراحل کمک می‌کنند تا فرایند شناژبندی به طور مؤثر و ایمن در پروژه‌های ساخت‌وساز انجام شود.
ملاحظات ایمنی
برنامه‌ریزی صحیح: قبل از نصب سیستم شناژبندی، طرح‌ها را ارزیابی کرده و برنامه‌ها را بررسی کنید. وزن سازه‌های ساختمان، فشارهای داخلی، شرایط خاک و سایر عوامل باید قبل از شروع فرایند در نظر گرفته شوند.
بازرسی منظم و نگهداری صحیح: ثبات شناژها را بررسی و تأیید کنید. هرگونه خرابی، آسیب یا خوردگی در سیستم شناژبندی را زیر نظر داشته و در صورت نیاز، تعویض و تعمیرات لازم را انجام دهید.
نصب و هم‌راستایی صحیح: شناژها برای ارائه پشتیبانی و جلوگیری از فروپاشی نصب می‌شوند؛ اما اگر به‌درستی نصب نشوند ممکن است باعث بروز حادثه در کارهای ساختمانی شود. مطمئن شوید که شناژها به‌درستی هم‌راستا شده باشند.
آموزش کارگران: مهندسان باید ایمنی کارگران را با ایجاد آگاهی در اولویت قرار دهند. آن‌ها باید نحوه حمل مواد سنگین را به کارگران آموزش دهند و آن‌ها را از خطرات سیستم شناژبندی، به‌ویژه در نواحی گودال، آگاه کنند.
شناژ تا چه زمانی باید در محل باقی بماند؟
مدت زمانی که شناژبندی باید در محل باقی بماند، بستگی به زمان لازم برای رسیدن اجزای ساختمان و قدرت کافی داشتن آن تا وقتی که بتواند بدون نیاز به پشتیبانی اضافی ایستاده و پایدار بماند. این مدت‌زمان معمولاً به نوع ماده استفاده شده برای سازه وابسته است. برای مثال، در مورد اجزای بتنی، معمولاً حداقل ۷ روز زمان لازم است تا بتن به‌اندازه کافی سخت شود و قادر به تحمل بار و حفظ پایداری خود بدون نیاز به شناژبندی باشد. برای مواد دیگر یا شرایط خاص، این زمان ممکن است بیشتر یا کمتر باشد و معمولاً با مشورت مهندسان و بر اساس شرایط پروژه تعیین می‌شود.
از بحث فوق درباره موضوع شناژ چیست، به‌وضوح مشخص می‌شود که ارائه پشتیبانی موقت و جلوگیری از فروریختن، تأثیر زیادی در فرایند ساخت‌وساز دارد. این روش به‌ویژه در زمان تغییرات یا نوسازی‌ها نقش اساسی ایفا می‌کند. موفقیت به برنامه‌ریزی دقیق، نصب صحیح و نگهداری منظم از سازه‌های پشتیبانی بستگی دارد.
