تفاوت شن و ماسه
شن و ماسه دو متریال پرمصرف در صنعت ساختمان‌سازی هستند که از همان مراحل ابتدای ساختوساز از آن‌ها استفاده می‌شود. در واقع شن و ماسه را می‌توان جزو مهم‌ترین مصالح ساختمانی دانست که نوع مصرف هرکدام از آن‌ها با توجه به استفاده‌ای که قرار است از آن‌ها شود متفاوت است. به‌طور قطع شما هم نام شن و ماسه را بسیار شنیده‌اید؛ اما از تفاوت شن و ماسه چه می‌دانید؟ آیا شما هم فکر می‌کنید بین این دو ماده تفاوت آنچنانی وجود ندارد؟ در ادامه این مطلب از سایت پایون قصد پاسخگویی به این دسته سؤالات را داریم؛ پس با ما همراه باشید.
شن چیست؟
قبل از بررسی تفاوت شن و ماسه، ابتدا لازم است تعریف درستی از شن، ماسه و انواع شن و ماسه ساختمانی را در اختیار شما قرار دهیم. شن نوعی سنگدانه است که طی یک سری فرآیند طبیعی مثل قرارگیری در معرض آب، باران، دما و باد از خرد شدن و جدا شدن سنگ‌های طبیعی به وجود می‌آید. شن‌ها معمولاً به شکل گرد و بدون لبه هستند و در اندازه‌های متفاوتی بین ۲ تا ۶۰ میلی‌متر وجود دارند. به دلیل متفاوت بودن فرآیند تولید شن، این محصول اشکال و اندازه‌های گوناگونی دارد و بر اساس شکل ظاهری، چگالی و کاربرد در دسته‌های مختلفی قرار می‌گیرد. در ادامه به بررسی هریک از این دسته‌بندی‌ها می‌پردازیم.
انواع شن در ساختمان سازی
به طور کلی شن‌هایی که در صنایع مختلف از جمله صنعت ساختمان‌سازی در طراحی و اجرای سازه ها استفاده می‌شوند به سه دسته شن‌های طبیعی، مصنوعی و شسته تبدیل می‌شوند که ویژگی‌های انواع شن در ساختمان سازی را در ادامه ذکر می‌کنیم.
1. شن طبیعی
این نوع شن‌ها شکل گرد و صیقلی دارند، از بستر رودخانه‌ها، آبرفت و مخروط‌افکن‌ها به دست می‌آیند و معمولاً به صورت شسته عرضه می‌شوند. اندازه این نوع شن‌ها کوچک است و بافت نرمی دارند. این دانه‌ها به‌راحتی روی همدیگر می‌لغزند و حجم قالب را به‌خوبی پر می‌کنند. در واقع این نوع شن در اثر خرد شدن سنگ‌های طبیعی در طبیعت و توسط عوامل محیطی همچون باد، آب و دما به وجود می‌آیند.
عکسی از شن طبیعی
2. شن شکسته
شن‌های شکسته یا مصنوعی نوع دیگری از شن‌ها هستند که به شکل گوشه‌دار به بازار عرضه می‌شوند و اندازه آن‌ها درشت است. شن‌های شکسته روی همدیگر نمی‌لغزند و اندازه آن‌ها بین 1 تا 15 سانتی‌متر متغیر است. این نوع شن‌ها به دو دسته شن‌های نخودی و بادامی تقسیم می‌شوند؛ شن‌های نخودی در اندازه‌های ۱۲ تا ۲۵ میلی‌متر و شن‌های بادامی در اندازه‌های ۶ تا ۱۲ میلی‌متر شکسته و تولید می‌شوند و برای مقاوم سازی سازه ها کاربرد دارند.
عکسی از شن شکسته
شن شسته
در شن‌های طبیعی، خاک و مواد آلی وجود دارد که باعث تأثیراتی روی کارایی شن‌ها می‌شود؛ ازاین‌رو برای جداسازی این مواد، خاک آن‌ها را می‌شویند و به صورت شسته به بازار عرضه می‌کنند. معمولاً این شن‌ها به رنگ‌های قرمز و نارنجی موجود هستند که اندازه کمتر از نیم‌سانتی‌متر دارند. از این نوع شن‌ها برای دیوار چینی، بتن‌سازی، چسباندن موزاییک، سرامیک و سنگ برای شیب‌بندی، پلاستر دیوار و غیره استفاده می‌کنند.
انواع شن بر اساس چگالی
شن‌ها بر اساس نوع چگالی به سه دسته سبک، متوسط و سنگین دانه تقسیم می‌شوند. در واقع تفاوتی که در چگالی سنگدانه‌ها وجود دارد به منشأ و ماده سازنده آن‌ها برمی‌گردد و این نوع دسته‌بندی سنگدانه‌ها بر اساس چگالی، معیاری برای کاربرد سنگدانه‌ها محسوب می‌شود. در ادامه به معرفی و بررسی هریک از این سنگدانه‌ها می‌پردازیم:
1. شن سبکدانه
این شن‌ها که اندازه درشت و وزن سبکی دارند، معمولاً برای ساخت بلوک‌های بتنی، بتن‌های ساختمانی و سنگ‌فرش‌ها استفاده می‌شوند. از مهم‌ترین ویژگی این نوع شن‌ها می‌توان به ساختار بسیار متخلخل، سطح صاف و بدون حفره و چگالی کمتر نسبت به ماسه اشاره کرد. شن‌های توف، پومیس، رس، شیل، دیاتومیت و خاکستر آتشفشان را که چگالی پایینی دارند سبکدانه می‌گویند.
2. شن معمولی
شن‌هایی که در اطراف ما و در طبیعت موجود هستند، همگی جز شن‌های معمولی دسته‌بندی می‌شوند. شن‌های معمولی وزن متوسطی دارند و بیشترین کاربرد آن‌ها در ساخت بتن‌های معمولی است.
3. شن سنگین دانه
از این نوع شن‌ها برای ساخت بتن‌های سنگین استفاده می‌شود. به دانه‌هایی مانند مگنت، سرپانتین و مگنت بارید که وزن سنگینی دارند شن‌های دانه سنگین گفته می‌شود. به دلیل تفاوتی که در چگالی هریک از این نوع سنگدانه‌ها وجود دارد، کاربردها و موارد مصرف آن‌ها نیز متفاوت است. بعد از آگاهی از شن و انواع آن، حال نوبت به معرفی ماسه و انواع آن می‌رسد که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.
ماسه چیست؟
به سنگ‌ریزه‌هایی که اندازه بسیار ریزتری در مقایسه با شن دارند و اندازه آن‌ها بین یک‌صدم تا دو میلی‌متر است ماسه گفته می‌شود. این سنگدانه‌ها در ساحل دریاها و رودخانه‌ها به فراوانی یافت می‌شوند. ماسه یکی از متریال‌های مصرفی و جزو مصالح ساختمانی است که در این صنعت کاربرد فراوانی دارد. اصولاً منابع و محل‌های دسترسی ماسه به صورت طبیعی یا مصنوعی هستند و ماسه‌ها نیز بر اساس اندازه دانه، ترکیب شیمیایی، کاربرد و تحلیل غربال در دسته‌‌بندی‌های گوناگونی قرار می‌گیرند.
عکسی از ماسه
انواع ماسه در ساختمان سازی
ماسه در صنعت ساختمان‌سازی کاربردهای فراوانی دارد که با توجه به نوع آن، کاربردها و موارد مصرف این ماده متفاوت است. در ادامه به معرفی و توضیح هریک از این ماسه‌ها می‌پردازیم.
1. ماسه طبیعی
همان‌طور که از نام ماسه طبیعی مشخص است، به طور طبیعی از بستر رودخانه‌ها و دریاها جمع‌آوری و به بازار عرضه می‌شود.
2. ماسه شسته
در ماسه طبیعی مقداری خاک وجود دارد که وجود این خاک در صورتی که تنها ۴ درصد از حجم خاک را ماسه تشکیل بدهد، کار کردن با ملات را آسان‌تر می‌کند؛ اما اگر بیشتر از این درصد باشد، باعث کاهش چسبندگی ملات و کاهش مقاومت آن خواهد شد. در واقع به ماسه‌ای که برای گرفتن خاک آن را می‌شویند، ماسه شسته یا دوباره‌شور می‌گویند. درصد خاک در ماسه شسته‌شده کاهش می‌یابد. از این نوع ماسه برای دوغاب پشت سنگ، کاشی و همچنین ساخت بتن استفاده می‌شود.
3. ماسه شکسته
از آسیاب سنگ‌های معدنی و مخصوصاً سنگ‌های گرانیتی ماسه شکسته تولید می‌شود که شکل ظاهری آن گوشه‌دار و تیز است و درصد قابل‌قبولی خاک دارد. به دلیل شکل زاویه‌دار و تیز این نوع سنگدانه‌ها، برای دیوار چینی و اتصال آجر و بلوک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تفاوت شن و ماسه چیست؟
هرچند که شن و ماسه همیشه در سطح زمین در کنار یکدیگر قرار دارند، اما در نوع و دانه‌‌بندی آن‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد که همین موضوع باعث تفاوت در کارایی و کاربردهای این دو متریال می‌شود. در ادامه به بررسی تفاوت شن و ماسه از انواع جهات و پاسخ به سؤال فرق شن و ماسه در چیست می‌پردازیم:
1. اندازه
یکی از اصلی‌ترین انواع فرق بین شن و ماسه از لحاظ اندازه خواهد بود. اندازه شن بین ۲ تا ۶۰ میلی‌متر و اندازه ماسه بین ٢/٠ میلی‌متر تا ۲ میلی‌متر است؛ بنابراین اندازه شن بزرگ‌تر است. در واقع اندازه شن و ماسه یک عامل مهم در تفاوت شن و ماسه تلقی می‌شود.
2. نوع دانه
یکی دیگر از تفاوت‌های شن و ماسه به نوع دانه‌های آن‌ها برمی‌گردد. شن جزو سنگدانه‌های درشت و ماسه جزو سنگدانه‌های ریز است.
3. قیمت
مسلماً این موارد در نوسان و تعین قیمت شن و ماسه تأثیرگذار است و در ساختوساز برای ابعاد گسترده، استفاده از شن برای فونداسیون مقرون‌به‌صرفه‌تر و ارزان‌تر از ماسه است.
4. جا به جایی
بین ذرات شن فضای بیشتری وجود دارد؛ ازاین‌رو جابه‌جایی شن نسبت به ماسه راحت‌تر خواهد بود.
5. میزان تخلخل
یکی از انواع تفاوت شن و ماسه در میزان تخلخل آن‌ها است که این میزان در ماسه بیشتر از شن است.
6. نشت سازه و نفوذپذیری آب
علاوه‌بر موارد بالا، ماسه و شن از لحط نشت سازه نیز با یکدیگر متفاوت هستند. اصولاً در سازه‌های شنی نشت سازه‌ها نسبت به ماسه کمتر و میزان نفوذپذیری آب در شن بیشتر از ماسه است.
لازم به ذکر است که فرق شن و ماسه و ریگ نیز در اندازه آن‌ها است. منظور از ریگ همان ماسه است، اما اگر بخواهیم خیلی دقیق‌تر بگوییم، شن از ریگ کوچک‌تر و از ماسه کمی بزرگ‌تر است.
تفاوت شن و ماسه طبیعی با شکسته
شن و ماسه به دو صورت طبیعی و شکسته (مصنوعی) هستند و بین این دو نوع نیز تفاوت‌هایی وجود دارد. در واقع بیشترین تفاوت شن و ماسه طبیعی با شن و ماسه شکسته در نحوه تولید و شکل ظاهری آن‌ها است که باعث تغییر در نوع استفاده از آن‌ها می‌شود. از دیگر تفاوت‌های این دو ماده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1. نحوه دسترسی
تفاوت شن و ماسه طبیعی با شکسته در این است که ماسه طبیعی را می‌توان به صورت طبیعی در بستر رودخانه‌ها به‌راحتی یافت؛ اما شن و ماسه شکسته را به صورت مصنوعی و با استفاده از شکستن سنگ‌های بزرگ در کارخانجات به دست می‌آورند.
2. شکل ظاهری
با توجه به اینکه شن و ماسه‌های طبیعی در اثر جریان آب رودخانه‌ها و غلتیدن سنگ‌ها روی یکدیگر تولید می‌شوند، در این فرآیند مسیر طولانی را طی می‌کنند. این دانه‌ها در اثر برخورد با آب صیقل داده می‌شوند؛ ازاین‌رو این نوع ذرات گوشه‌های گردی دارند، اما شن و ماسه‌های مصنوعی تیز و گوشه‌دار هستند.
3. میزان اصطکاک
سطح دانه‌هایی با گوشه گرد به دلیل صاف بودن از اصطکاک داخلی کمتری برخوردار است؛ بنابراین در هنگام بتن‌ریزی به‌راحتی روی هم لیز می‌خورند و قالب را سریع‌تر پر می‌کنند. شن و ماسه‌های مصنوعی اصطکاک بیشتری دارند و روی هم لیز نمی‌خورند.
4. میزان لغزش
در راه‌سازی و بخش‌های روسازی جاده از شن و ماسه‌های مصنوعی به دلیل اصطکاک داخلی بالاتر استفاده می‌شود؛ چراکه این نوع متریال باعث لغزش زیر چرخ‌های وسیله نقلیه نمی‌شوند. در واقع شن و ماسه‌های شکسته باعث کنترل بهتر وسیله نقلیه در هنگام ترمز گرفتن می‌شوند.
5. میزان خاک و مواد آلی
تفاوت دیگر شن و ماسه‌های طبیعی و مصنوعی در مقدار خاک و مواد آلی موجود در آن‌ها است. در شن و ماسه‌های طبیعی مقدار خاک بیشتری وجود دارد. از هریک از شن و ماسه‌های طبیعی یا شکسته با توجه به کارایی و نوع استفاده از آن‌ها در صنایع گوناگون استفاده می‌شود.